Bệnh thối rễ cơ bản - Cách xác định - điều trị và phòng ngừa
BỆNH THỐI RỄ CƠ BẢN - CÁCH XÁC ĐỊNH, ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA
Chúng ta nói về bệnh thối rễ ở đây khá thường xuyên. Đây là một bệnh thực vật phổ biến, nhưng thực sự khó chịu, và nó có thể gây chết người trong một số trường hợp. Đối với người làm vườn mới, điều đó có vẻ như xảy ra khi bạn tưới quá nhiều nước… nhưng điều đó chỉ đúng một phần.
Cũng hơi khó để chẩn đoán bệnh thối rễ đối với những người thiếu kinh nghiệm, chỉ vì bạn không thể nhìn thấy hệ thống rễ. Rốt cuộc, nó được giấu trong đất và chúng tôi chắc chắn không ủng hộ việc đào cây của bạn lên thường xuyên để kiểm tra và xem rễ có còn nguyên vẹn hay không.
Vậy chính xác thì bệnh thối rễ là gì? Làm thế nào bạn có thể biết đó là thối rễ hay một cái gì đó khác? Có cách nào trị thối rễ không? Đây là những câu hỏi mà chúng tôi biết rằng bạn đang rất muốn biết câu trả lời. Vì vậy, chúng ta hãy đi sâu vào và tìm ra cách để ngăn ngừa bệnh thối rễ và giải cứu cây trồng của bạn khỏi một số phận nghiệt ngã không thể tưởng tượng được!
Thối rễ là gì?
Hãy bắt đầu với những điều cơ bản: bệnh thối rễ là gì?
Có rất nhiều loại nấm, tuyến trùng hoặc vi khuẩn sống trong đất ở ngoài kia, nhưng bệnh thối rễ là do một số ít trong số 3 tác nhân này gây ra. Hãy cùng điểm qua những thủ phạm phổ biến nhất, cách chúng phát triển và những gì chúng làm.
Pythium
Đây không phải là một loại nấm thực sự, bệnh này lây lan giống như một loại nấm nước oomycete (thực ra là nấm giả). Mặc dù nó có thể phát triển các sợi nấm mảnh mai, giống như sợi chỉ vươn ra ngoài từ cây chủ, nó cũng có các bào tử trứng có thể tồn tại qua mùa đông trong đất hoặc tàn dư thực vật bị nhiễm bệnh.
Có rất nhiều loài pythium ảnh hưởng đến thực vật. Trong ngành công nghiệp sản xuất nông nghiệp, P. aphanidermatum tấn công ở nhiệt độ dưới 20 độ C, trong đó P. ultimum và P. irregulare phổ biến hơn ở nhiệt độ trên 25 độ C. Đây là những giống phổ biến nhất ở phía bắc bán cầu và hại trên hầu hết các loại cây trồng trong nhà, cây bụi hoặc cây vườn, nhưng có những loài khác có khả năng ảnh hưởng đến cỏ.
Trong tất cả các trường hợp, có hai điều khiến đất của bạn có nhiều khả năng bị nhiễm bệnh hơn. Đất quá ướt cung cấp môi trường sống hoàn hảo cho loài này. Hơn nữa, đất hoặc hỗn hợp không đất có hàm lượng muối khoáng cao có nhiều khả năng dễ bị nhiễm bệnh hơn. Điều này có nghĩa là hỗn hợp rêu than bùn sphagnum và hỗn hợp vermiculite có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, cũng như một số dạng xơ dừa.
Một khi mầm bệnh đã lây nhiễm ở trong đất của bạn, rất khó để loại bỏ bằng các biện pháp hữu cơ. Hơn nữa, tưới quá nhiều và bón phân quá nhiều có thể làm tăng tỷ lệ nhiễm bệnh trong cây của bạn. Tưới nước quá nhiều làm gia tăng chu kỳ, thêm vào đó có thể tạo điều kiện cho sâu bệnh gặm nhấm rễ và khiến chúng dễ bị nhiễm bệnh. Bón thừa quá nhiều nitơ sẽ ngăn chặn phản ứng bảo vệ có sẵn của cây.
Phytophthora
Bệnh này do một loại nấm mốc nước gây ra giống với pythium. Bất cứ nơi nào mà nước tích tụ hoặc chảy, bệnh này có thể xảy ra. Ví dụ, nó phổ biến trên khắp vùng Tây Bắc Thái Bình Dương của Hoa Kỳ và dọc theo các con sông hoặc lòng suối, trong các cánh đồng lúa hoặc bất kỳ môi trường ngập lụt nào khác. Hầu hết các quốc gia đều có bệnh này phát triển và sầu riêng cũng là một loại cây bị ảnh hưởng nặng nhất của bệnh này.
Trong môi trường vườn tược, phytophthora có nhiều khả năng tấn công cây bụi hoặc cây gỗ, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến các loại rau như cà chua, cà tím hoặc ớt. Nó thích điều kiện ẩm ướt, ấm áp và sẽ phát triển mạnh trong những điều kiện đó, vì vậy thoát nước là chìa khóa để giảm nguyên nhân gây thối khó chịu này.
Fusarium
Fusarium oxysporium, một loại nấm mà chúng tôi đã nghiên cứu sâu vì những lý do khác nhau, đây cũng là một nguyên nhân gây thối gốc rễ. Thông thường, nó gây thối rễ và thân cây, và nó có thể sống trong đất trong thời gian dài. Đây là một trong những dạng phổ biến nhất trong vườn nhà và có thể khó xử lý.
Điển hình như bệnh hại trên chuối có tên gọi là panama, cả thế giới dường như đang bế tắc vì bệnh này mặc dù bệnh gây hại rất nặng và có khả năng gây chết cả vườn nhưng tới nay gần như chưa có phương pháp hiệu quả để loại bỏ bào tử hậu trong đất của loài này.
Các bệnh thối rễ khác
Có những loài nấm khác có thể gây ra biểu hiện thối rễ tương tự như trên, nhưng có khả năng lây lan mục tiêu hạn chế hơn.
Rhizoctonia là loài lớn nhất trong số này. Điển hình là Rhizoctonia solani, nó có xu hướng tấn công một số cây lương thực như đậu nành hoặc lúa mì. Nó khá phổ biến, nhưng nó có thể được kiểm soát.
Thielaviopsis basicola là một bệnh thối rễ phổ biến trên cây cảnh hoặc cây có hoa. Giống như Rhizoctonia, bệnh này có thể được kiểm soát phần nào.
Leptographium procerum gây thối rễ ở cây. Nó phổ biến nhất ở cây thông.
Cuối cùng, Heterobasidionosystemsum gây ra bệnh thối rễ ở cây thông và các loài lá kim khác. Nó là một mầm bệnh chính trong lâm nghiệp ở nhiều quốc gia, nhưng không phổ biến trong các khu dân cư.
Ngoài ra còn có các dạng thối rễ khác mà hoàn toàn không phải do các tác nhân là nấm, khuẩn gây ra. Đó là các bệnh thối rễ do sinh lý mà đất quá nhiều nước dẫn đến không thể hô hấp tế bào bình thường, hoặc đôi khi là đất bị nhiễm độc kim loại nặng khiến cho rễ không thể sinh trưởng và phát triển trong môi trường đó.
Các triệu chứng và nhận biết bệnh thối rễ
Một trong những điều thú vị về các loại nguyên nhân gây thối rễ này là tất cả chúng thường tạo ra những thiệt hại tương tự trên mặt đất. Thật dễ dàng để xác định rằng đó là một loại bệnh thối rễ trên cây của bạn, nhưng khó hơn nhiều để xác định đó là loại nào!
Trong hầu hết các trường hợp, cây sẽ bắt đầu phát triển chậm hơn hoặc còi cọc. Vàng lá có thể xảy ra; trên cỏ, bạn có thể thấy những mảng tròn ố vàng trên bãi cỏ. Khi quá trình thối rữa tiếp tục, cây có thể bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng khác về việc không thể hấp thụ chất dinh dưỡng và độ ẩm. Hiện tượng héo có thể xảy ra, và cây cối hoặc các cây lớn hơn rụng lá giống với rụng lá theo mùa là khá phổ biến.
Bên dưới bề mặt đất, tất cả các rễ sẽ có những phần khác nhau đang thối rữa. Ví dụ, pythium có xu hướng bắt đầu ở đầu rễ và sau đó lan dần. Phytophthora, như một loại nấm mốc nước, sẽ xâm nhập vào những phần rễ bị hư hỏng. Các loại nấm có xu hướng dần dần xâm nhập vào rễ bằng cách phát triển các sợi nấm của chúng.
Giống như nhiều bệnh khác, người ta thường không hành động khi vườn có các biểu hiện nhẹ của bệnh và sẽ chỉ lo lắng khi vườn cây đã chuyển sang các vấn đề bệnh nghiêm trọng hơn. Nhưng vì tất cả các dạng thối này đều do độ ẩm của đất quá cao, nên việc quản lý tốt khu vườn của bạn có thể ngăn ngừa chúng xảy ra. Đảm bảo đất của bạn có khả năng thoát nước tốt, vườn của bạn không bị đọng nước hoặc không bị ngập úng và các chậu cây của bạn không bị đọng nước trong khay với thời gian dài.
Điều trị thối rễ
Việc điều trị những vết thối này thực khá khó khăn và sự phụ thuộc vào đặc điểm loại bệnh thối rữa mà bạn đang phải đối phó.
Đối với một số bệnh thối loại này, có thể sử dụng thuốc diệt nấm mạnh để ngăn chặn sự lây lan thêm. Thuốc này thường được bón trực tiếp vào đất và diệt nấm trên luống vườn. Hầu hết là các phương pháp hóa học, vì có rất ít thuốc diệt nấm hữu cơ có thể ngăn ngừa các mầm bệnh này, và nếu có thì hiệu quả cung không cao và tác động chậm, khi có hiệu quả thì cây đã chết rồi.
Nhưng ngay cả những phương pháp hóa học này cũng không phải lúc nào cũng có hiệu quả và đạt được kỳ vọng. Ví dụ, ba loại nấm bệnh đầu tiên đều gây ra vấn đề phức tạp hơn nhiều và thường có thể trở thành bản án tử hình đối với cây trồng của bạn. Rất ít phương pháp chống thối có tác dụng với những tác nhân gây bệnh này, mặc dù một số phương pháp hóa học rất mạnh có thể có tác dụng hạn chế chúng.
Điều dường như hữu ích trong hầu hết các trường hợp là việc áp dụng mycorrhizae có lợi vào đất của bạn trước khi trồng. Những nấm rễ này phát triển mối quan hệ cộng sinh với cây trồng của bạn, chia sẻ không gian một cách an toàn với nó và giúp bảo vệ nó khỏi tác hại từ bên ngoài trong khi chia sẻ cùng các chất dinh dưỡng. Các lựa chọn đặc biệt tốt bao gồm Bacillus subtilis, Trichoderma harzianum hoặc Gliocladium virens, tất cả đều có tác dụng đẩy lùi mầm bệnh khá tốt. Thêm những chất này vào đất của bạn hoặc bón chúng trực tiếp vào hệ thống rễ trước khi trồng có thể rất có lợi. Thật may chúng đều có trong phân bón hữu cơ và bạn có thể tham khảo sản phẩm ở cuối bài.
Với những cây nhỏ hơn cũng có thể cắt bỏ những phần chết để cố gắng bảo vệ phần còn lại của cây. Ví dụ, nếu bạn thấy rễ lan bị thối rữa trong chậu của chúng, bạn có thể cẩn thận loại bỏ rễ cây, cắt bỏ nấm và vị trí bị thối mềm, và thay chậu thay giá thể phong lan tươi có khả năng thoát nước tốt.
Phải làm gì nếu cây đã chết
Nếu cây của bạn đã chết, bạn không thể làm gì nhiều để ngăn chặn sự suy giảm của nó. Nhưng bạn vẫn có thể cố gắng nhân giống từ những cành giâm khỏe mạnh và do đó cứu được cây (có lẽ là cứu được một phần cây thì đúng hơn, nhưng vì là sinh sản vô tính nên cũng có thể tính là cứu được cây đó).
Chọn những cành giâm cao nhưng vẫn còn sức sống. Làm theo các phương pháp phổ biến để ra rễ cành giâm và sử dụng đất vô trùng để làm giá thể. Đừng trồng nó ở cùng vị trí với cây trước đó đã bị bệnh, vì nó cũng có thể gặp rủi ro ở vị trí đó cho đến khi hết mầm bệnh trong đất.
Nếu bạn không chắc loại thối nào bám vào hệ thống rễ của cây, hãy cân nhắc đưa rễ đến gặp các chuyên gia để hỏi. Tốt nhất nên đóng gói rễ cây trong một chiếc túi kín có dây kéo gấp đôi để không có gì trên chúng có thể thoát ra ngoài. Những nỗ lực tìm hiểu về bệnh có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc về chính xác nó là gì để bạn có thể cố gắng ngăn chặn nó trong tương lai.
Vứt bỏ tất cả cây cũ bao gồm tất cả thân và rễ mà không ủ phân. Bạn có thể cân nhắc việc hòa tan đất (biện pháp ủ đất) để tiêu diệt nấm bệnh, nhưng hãy nhớ rằng điều này cũng sẽ giết chết các vi sinh vật có lợi trong đất.
Ngăn ngừa thối rễ
Cuối cùng, với tất cả những kẻ hủy diệt rễ đáng sợ ngoài kia, bạn làm cách nào để bảo vệ cây trồng của mình? Trong trường hợp này, phòng ngừa tốt hơn nhiều so với việc cố gắng tìm cách chữa trị. Quản lý tốt khu vườn của bạn là chìa khóa ở đây.
Chọn cây chống chịu
Có một số giống cây trồng có khả năng chống lại các mầm bệnh thông thường như fusarium. Tìm các chủng có khả năng kháng cao với các chủng nấm phổ biến trong khu vực của bạn. Bạn sẽ có thể tìm thấy nhiều loại cây có khả năng chống lại hầu hết các nguyên nhân, mặc dù chúng có thể không phải là loại chính xác mà bạn quen trồng.
Cung cấp các điều kiện thích hợp
Vì tất cả những thứ này lây lan theo một cách nào đó do điều kiện ẩm ướt hoặc sũng nước, điều cần thiết là tránh để cây của bạn tưới nước quá mức. Cố gắng sử dụng vòi tưới nước nhỏ giọt hoặc các phương pháp khác để điều chỉnh tần suất nước và ngăn chặn nước bắn vào gốc có thể làm lây lan thêm bệnh khác.
Ngoài ra, có thể trộn thêm sỏi đá hoặc vật liệu hữu cơ lớn như mẩu gỗ vụn để cải thiện hệ thống thoát nước trong giá thể của bạn. Hỗn hợp thoát nước tốt được bán trên thị trường và có thể trở thành phương tiện hoàn hảo cho những nỗ lực làm vườn trong tương lai của bạn.
Nếu bạn đã từng bị thối rễ, đừng lo lắng về việc loại bỏ giống cây đã bị bệnh khỏi vườn của bạn. Thay vào đó, hãy chọn trồng các loài kháng bệnh hoặc các loài cây không mẫn cảm với mầm bệnh cụ thể của bạn trong những không gian đó trong một thời gian. Luân canh cây trồng có thể không phải là một khoa học hoàn hảo, nhưng nó có thể cho phép đất trồng trong vườn của bạn trở nên khử trùng tự nhiên bằng ánh nắng mặt trời theo thời gian.
Phương pháp hóa học
Vâng, tất nhiên rồi, vẫn như thường lệ tới cuối cùng chúng ta sẽ tìm hiểu tới phương pháp hóa học. Đây là phương pháp rất nhiều người thích dùng riêng chỉ tôi là không khuyến cáo. Khi sử dụng phưng pháp này sẽ phải tuân thủ các chỉ dẫn và hướng dẫn của nhà sản xuất và thực hiện các biện pháp an toàn cũng như thực hiện cách ly đầy đủ theo quy định.
Đối với bệnh này việc thực hiện các phương pháp hóa học sẽ mang tính phòng là chính và sẽ được tưới thẳng vào trong đất, vì thế nếu bạn để cho đất khô trước khi tưới có thể sẽ có hiệu quả hơn một chút và sẽ giảm được lượng thuốc tưới vào đất sẽ dễ dàng gây ngộ độc cho đất.
Tham khảo một số loại thuốc trừ nấm rất hiệu quả sau để sử dụng khi cần thiết:
Ngoài ra có thể tham khảo thêm đất sạch và phân hữu cơ để đảm bảo cây trồng được trồng trong điều kiện sạch bệnh và phát triển cân đối.
Tham khảo:
